گوشه گوشه ی آذربايجان شرقي (3)
گوشه گوشه ی آذربايجان شرقي (3)
گوشه گوشه ی آذربايجان شرقي (3)
منطقه سراب از جمله مناطقي است كه از ديرباز مسكوني بوده است . وجود كتيبه اورادتويي ، تپه هاي باستاني و معابد سنگي در حومه اين شهر نشانگر قدمت تاريخي منطقه است. سنگ نبشته رازليق كه يك باستان شناس آلماني در سال 1971 آن را خواند به خط ميخي و متعلق به آرگيشتي دوم پسر روساي اول است. در منطقه سراب آثار متعددي از جمله معابد سنگی ، قلاع و يك چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساساني به جای مانده كه مبين اهميت آن در دورة ساساني است .
شهر سراب در دوران حكومت مغولان از مراكز عمده حكومتي در آذربايجـان بود . در زمان حكومت چوپانيان نيز سراب مورد توجه بود و حكومت آن با « جاني بيك خان » از اولاد « جوجي خان » بود كه در سال 758 در اين شهر كشته شد. در اوايل حكمراني صفويه كه شهرهاي تبريز و اردبيل از شهرهاي مهم به شمار مي رفتند، سراب به دليل نزديكي به اين دو شهر از اهميت ويژه ای برخوردار بود. جنگ شاه اسماعيل و خليل پاشا در سراب روي داد و آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقي در اين منطقه جنگيد .
در شمال شرقي روستاي امام چاي سراب ، تپه اي باستاني به نام امام چاي وجود دارد. مساحت تپه حدود 4000 مترمربع و ارتفاع آن از زمين هاي اطراف 20 متر است . در نتيجه حفاري هاي غير مجاز و خاك برداري هاي زراعتي كه در اين تپه صورت گرفته ، موارد زير مشخص شده است : تعدادي قبرهاي اسلامي ، يك رگه با سفال مختلف مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد ، يك رگه آثار خاكستر و زغال از يك آتش سوزي و يك دورة تاريخي با سفالهاي مختلف و خشت خام.
جمال آباد نام روستايي است از محال آلان بر آغوش كه در 6 كيلومتبر شمال مهربان و21 كيلومتري جاده تبريز – سراب قرار گرفته است . اين روستا مسجد كهني دارد كه 6 ستون عظيم سنگي سقف چوبي آن را نگه داشته است . ظاهراً اين مسجد در ابتدا داراي ديوارهاي سنگي و سقف گنبدي بود كه بعدها سقف و ديوارها فرو ريخت و قطعات آن هر يك در جايي افتاد و يا به جاي ديگري انتقال يافت . جنس سنگهاي به كار رفته در مسجد عموما آهكي است.
مسجد جامع سراب يادگار قرن نهم هجری قمری است . اين مسجد بدون گلدسته و مناره است و از يك شبستان بزرگ و يك حياط كوچك در سمت غربي و دو در ورودي تشكيل شده است . شبستان مسجد مجموعه اي است از 60 گنبد كه همه آنها (به اسثناي رديف چهارم از شرق ) مستقيماً بر روي طاق جناقي و ستونها نهاده شده اند .
در ساحل جنوبي رودخانة كوچك روستاي خانقاه محال خانمرود بقعه آجري بزرگي قرار گرفته كه به بقعه شيخ اسحاق معروف است . در مورد هويت شيخ اسحاق و صاحبان ديگر قبرهاي اين بقعه اطلاعات مستندي در دست نيست .
اين امام زاده در جنوب غربي شهر سراب ، جنب قبرستان عمومي شهر واقع شده است . بنا داراي دو مناره به ارتفاع 9 متر است كه از كنگره و مأذنه آن اثري بر جاي نمانده است . نوع ساختمان ساده است ، ولي در بعضي قسمت ها با آجر چيني ، تنوعي به ظاهر ساختمان داده اند. سبك بنا و ستونها آن را به قرن هشتم و نهم منسوب مي كند.
شبستر از شهرهاي قديمي آذربايجان است . نام اين شهر در كتاب هاي تاريخي قديم آمده است . بيشترين آوازه شهر شبستر به وجود بزرگاني مانند ؛ شيخ محمد شبستري عارف نامدار و صاحب مثنوي گلشن راز ، ميرزا علي اكبر شبستري طنزسراي برجستة آذربايجان ، شهيد راه حق شيخ محمد خياباني مربوط است.
بزرگترين بندر ساحلي درياچة اروميه است كه در شهرستان شبستر واقع شده و رشته اي از راه آهن تبريز. جلفا كه از صوفيان منشعب مي شود به شرفخانه منتهي مي شود. در اين بندر تأسيسات نسبتاً مهم بندري و انبارهاي كالا وجود دارد. اين بندر در شمال شرقي درياچه ، در فاصله 49 كيلومتري صوفيان و 30 كيلومتري جنوب شبستر و 88 كيلومتري شمال غربي تبريز واقع شده است . در فصل تابستان تعداد كثيري از مردم به منظور استفاده از آب و لجن درياچه براي آب درماني و لجن درماني ، به اين بندر وارد مي شوند .
اين بندر در جزيره شاهي ( اسلامي ) واقع شده و يكي از بنادر مهم درياچه اروميه در امور بازرگاني و اقتصادي است . بندر آق گنبد ارتباط اهالي هفت روستاي آق گنبد را با شهر اروميه برقرار مي كند. بندر آق گنبد در ساحل غربي جزيره اسلامي و در سمت شرقي درياچه اروميه واقع شده است .
اين مقبره در شهر شبستر و در وسط باغچه اي موسوم به گلشن قرار دارد و محل دفن سعد الدين محمود بن عبدالكريم بن يحيي از مشاهير و عرفاي آذربايجان و خالق مثنوي معروف گلشن راز ، و استادش بهاء الدين يعقوب تبريزي است . بنادر طي زمان بارها تعمير و بازسازي شده است. در باغچة مقبره ، چند قطعه سنگ حجاري شده وجود دارد كه سه قطعه از آنها جالب و ارزنده است. دو قطعة ديگر به شكل صندوق است كه احتمالاً از سنگ هاي پايه در ورودي باغچه بوده و ديگري پايه سنگي مقرنس مشعلي است كه از نوع سنگ هاي كبود معمولي است.
در روزگار قديم اهر و كليبر از قصبات پيشگين (مشگين شهر ) بودند. از نظر تاريخي ، كليبر به خاطر وجود قلعه بابك كه روزگاري مركز قدرت بابك خرمدين بوده ، داراي اهميت فوق العاده اي است.
يكي از با ارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخي بخش هوراند از شهرستان اهر قلعه پشتو يا پشتاب است كه بر بلندترين كوه بين روستاهاي پشتاب و كوجان قرار گرفته است . روستاي پشتاب در 12 كيلومتري غرب هوراند و 50 كيلومتري اهر واقع شده است. در ساخت ديوارهاي قلعه از سنگ هاي لاشه اي ، ملاط ، گل رس ، ساروج و مقداري آجر استفاده شده است . تنها راه ورودي به قلعه معبدي است از سمت شمال با 220 پله سنگي.
قلعه پيغام ( پيكان ) در كنار راه شوسه اهر به كليبر واقع شده و فاصلة آن از كليبر 13 و از قلعة بابك 18 كيلومتر است. اين قلعه بر روي تپه بنا شده است . كوه پيغام داراي پرتگاههايي خطرناك است كه در اثر فرسايش و ساييدگي طبيعي به شكل ايوان هاي بزرگ و كوچك با ديوارهاي صخره اي در آمده و با استفاده از اين موقعيت طبيعي ، بر روي سكوهاي آن ، در صد رديف ، استحكامات مختلفي ساخته شده است. درباره شهرت و وجه تسمية قلعه چنين آورده اند كه اين قلعه در ديدرس بيشتر قلعه ها و استحكامات بابك بوده است و چون دستورات نظامي را از اين قلعه به وسيله آتش به سايرين خبر مي دادند ، به قلعة پيغام معروف شد.
قلعه نودوز يا نقدوز در 25 كيلومتري جنوب شرقي اهر واقع شده است . اين قلعه بر فراز قله كوهي مرتفع مشرف به رودخانه اهر چاي احداث شده است . ارتفاع برج اين قلعه 11 متر است . با سنگهاي تراش خورده رسوبي به رنگهاي آجري و زرد و با ملاط گچ و آهك بنا شده است .
قلعه آورايس منسوب به دوره ساساني تا قرن سوم هجري است . اين دژ قديمي در 5/22 كيلومتري جنوب خدا آفرين و 11 كيلومتري جاده شوسه اهر – كليبر واقع شده است .
در دهستان يافت از بخش هوراند شهرستان اهر ، نزديك روستاي گنجويه و قره آغاجلو ، بر فراز كوهي مرتفع و صخره اي ، قلعه و زندان قهقهه ( كهن دژ ) ساخته شده است . از روستاي گنجويه و قره آغاجلو تا دامنه قلعه قهقهه حدود 3 كيلومتر راه كوهستاني است . در سمت شمالي اين قلعه هفت برج و بارو بنا شده كه با ديوارهاي بلند و محكم محصور است . راه ورود به قلعه طوري ساخته شده كه بيش از يك نفر نمي تواند از آن بگذرد . سه طرف قلعه (جنوب ، شرق و غرب ) با ديوارهاي بسيار بلند و صخره اي مشرف بر پرتگاههاي طبيعي و خطرناك است . اين قلعه درك دوره صفويه محل نگهداري مجرمين سياسي بوده است.
قوبول دره سي در يك كيلومتري غرب قريه چناب از توابع هوراند ( دو كيلومتري جاده اهر – كليبر ) پشت كوه سنگي مرتفعي واقع شده است . در مقابل آن ، كوه هشت سر قرار دارد كه به روايتي مسكن اصلي بابك خرمدين بوده است . تپه تاريخي اژدها داش در اين دره قرار دارد . بر بدنه و بالاي آن غارهايي است كه به گفته اهالي هر كدام گنجايش بيش از 2 هزار نفر را دارد.
در دشت لشگرگاه هوراند از توابع شهرستان كليبر تپه بسيار كوچكي به شعاع تقريبي 15 و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد كه در اصطلاح محلي به اژدها داش ( سنگ اژدها ) معروف است . از اين تپه آثاري مختلف از قبيل قطعات سفال و سنگ چخماق مربوط به قرون اولية هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است.
روي رودخانه ارس ، دو پل تاريخي به فاصله اندكي ( 100 ) متر از يكديگر بنا شده است كه به نام خدا آفرين مشهورند. اولي منسوب به قرن ششم هجري (دوره سلجوقيان ) است كه طول آن 160 متر است و از 15 طاق جناقي و هلالي با ابعاد نا مساوي و غير متشابه تشكيل شده است. مصالح ساختماني اين پل ، سنگهاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است.
پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد ، داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني اين پل ، سنگ هاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است . پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد. داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني آن سنگ تراشيده با ملاط گچ وآهك است.
منبع: همشهری
شهر سراب در دوران حكومت مغولان از مراكز عمده حكومتي در آذربايجـان بود . در زمان حكومت چوپانيان نيز سراب مورد توجه بود و حكومت آن با « جاني بيك خان » از اولاد « جوجي خان » بود كه در سال 758 در اين شهر كشته شد. در اوايل حكمراني صفويه كه شهرهاي تبريز و اردبيل از شهرهاي مهم به شمار مي رفتند، سراب به دليل نزديكي به اين دو شهر از اهميت ويژه ای برخوردار بود. جنگ شاه اسماعيل و خليل پاشا در سراب روي داد و آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقي در اين منطقه جنگيد .
مراكزتاريخي وباستاني
در شمال شرقي روستاي امام چاي سراب ، تپه اي باستاني به نام امام چاي وجود دارد. مساحت تپه حدود 4000 مترمربع و ارتفاع آن از زمين هاي اطراف 20 متر است . در نتيجه حفاري هاي غير مجاز و خاك برداري هاي زراعتي كه در اين تپه صورت گرفته ، موارد زير مشخص شده است : تعدادي قبرهاي اسلامي ، يك رگه با سفال مختلف مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد ، يك رگه آثار خاكستر و زغال از يك آتش سوزي و يك دورة تاريخي با سفالهاي مختلف و خشت خام.
اماكن زيارتي ومذهبي
جمال آباد نام روستايي است از محال آلان بر آغوش كه در 6 كيلومتبر شمال مهربان و21 كيلومتري جاده تبريز – سراب قرار گرفته است . اين روستا مسجد كهني دارد كه 6 ستون عظيم سنگي سقف چوبي آن را نگه داشته است . ظاهراً اين مسجد در ابتدا داراي ديوارهاي سنگي و سقف گنبدي بود كه بعدها سقف و ديوارها فرو ريخت و قطعات آن هر يك در جايي افتاد و يا به جاي ديگري انتقال يافت . جنس سنگهاي به كار رفته در مسجد عموما آهكي است.
مسجد جامع سراب يادگار قرن نهم هجری قمری است . اين مسجد بدون گلدسته و مناره است و از يك شبستان بزرگ و يك حياط كوچك در سمت غربي و دو در ورودي تشكيل شده است . شبستان مسجد مجموعه اي است از 60 گنبد كه همه آنها (به اسثناي رديف چهارم از شرق ) مستقيماً بر روي طاق جناقي و ستونها نهاده شده اند .
در ساحل جنوبي رودخانة كوچك روستاي خانقاه محال خانمرود بقعه آجري بزرگي قرار گرفته كه به بقعه شيخ اسحاق معروف است . در مورد هويت شيخ اسحاق و صاحبان ديگر قبرهاي اين بقعه اطلاعات مستندي در دست نيست .
اين امام زاده در جنوب غربي شهر سراب ، جنب قبرستان عمومي شهر واقع شده است . بنا داراي دو مناره به ارتفاع 9 متر است كه از كنگره و مأذنه آن اثري بر جاي نمانده است . نوع ساختمان ساده است ، ولي در بعضي قسمت ها با آجر چيني ، تنوعي به ظاهر ساختمان داده اند. سبك بنا و ستونها آن را به قرن هشتم و نهم منسوب مي كند.
شبستر از شهرهاي قديمي آذربايجان است . نام اين شهر در كتاب هاي تاريخي قديم آمده است . بيشترين آوازه شهر شبستر به وجود بزرگاني مانند ؛ شيخ محمد شبستري عارف نامدار و صاحب مثنوي گلشن راز ، ميرزا علي اكبر شبستري طنزسراي برجستة آذربايجان ، شهيد راه حق شيخ محمد خياباني مربوط است.
مراكزتاريخي وباستاني
جاذبه هاي طبيعي
بزرگترين بندر ساحلي درياچة اروميه است كه در شهرستان شبستر واقع شده و رشته اي از راه آهن تبريز. جلفا كه از صوفيان منشعب مي شود به شرفخانه منتهي مي شود. در اين بندر تأسيسات نسبتاً مهم بندري و انبارهاي كالا وجود دارد. اين بندر در شمال شرقي درياچه ، در فاصله 49 كيلومتري صوفيان و 30 كيلومتري جنوب شبستر و 88 كيلومتري شمال غربي تبريز واقع شده است . در فصل تابستان تعداد كثيري از مردم به منظور استفاده از آب و لجن درياچه براي آب درماني و لجن درماني ، به اين بندر وارد مي شوند .
اين بندر در جزيره شاهي ( اسلامي ) واقع شده و يكي از بنادر مهم درياچه اروميه در امور بازرگاني و اقتصادي است . بندر آق گنبد ارتباط اهالي هفت روستاي آق گنبد را با شهر اروميه برقرار مي كند. بندر آق گنبد در ساحل غربي جزيره اسلامي و در سمت شرقي درياچه اروميه واقع شده است .
اماكن زيارتي ومذهبي
اين مقبره در شهر شبستر و در وسط باغچه اي موسوم به گلشن قرار دارد و محل دفن سعد الدين محمود بن عبدالكريم بن يحيي از مشاهير و عرفاي آذربايجان و خالق مثنوي معروف گلشن راز ، و استادش بهاء الدين يعقوب تبريزي است . بنادر طي زمان بارها تعمير و بازسازي شده است. در باغچة مقبره ، چند قطعه سنگ حجاري شده وجود دارد كه سه قطعه از آنها جالب و ارزنده است. دو قطعة ديگر به شكل صندوق است كه احتمالاً از سنگ هاي پايه در ورودي باغچه بوده و ديگري پايه سنگي مقرنس مشعلي است كه از نوع سنگ هاي كبود معمولي است.
در روزگار قديم اهر و كليبر از قصبات پيشگين (مشگين شهر ) بودند. از نظر تاريخي ، كليبر به خاطر وجود قلعه بابك كه روزگاري مركز قدرت بابك خرمدين بوده ، داراي اهميت فوق العاده اي است.
مراكزتاريخي وباستاني
يكي از با ارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخي بخش هوراند از شهرستان اهر قلعه پشتو يا پشتاب است كه بر بلندترين كوه بين روستاهاي پشتاب و كوجان قرار گرفته است . روستاي پشتاب در 12 كيلومتري غرب هوراند و 50 كيلومتري اهر واقع شده است. در ساخت ديوارهاي قلعه از سنگ هاي لاشه اي ، ملاط ، گل رس ، ساروج و مقداري آجر استفاده شده است . تنها راه ورودي به قلعه معبدي است از سمت شمال با 220 پله سنگي.
قلعه پيغام ( پيكان ) در كنار راه شوسه اهر به كليبر واقع شده و فاصلة آن از كليبر 13 و از قلعة بابك 18 كيلومتر است. اين قلعه بر روي تپه بنا شده است . كوه پيغام داراي پرتگاههايي خطرناك است كه در اثر فرسايش و ساييدگي طبيعي به شكل ايوان هاي بزرگ و كوچك با ديوارهاي صخره اي در آمده و با استفاده از اين موقعيت طبيعي ، بر روي سكوهاي آن ، در صد رديف ، استحكامات مختلفي ساخته شده است. درباره شهرت و وجه تسمية قلعه چنين آورده اند كه اين قلعه در ديدرس بيشتر قلعه ها و استحكامات بابك بوده است و چون دستورات نظامي را از اين قلعه به وسيله آتش به سايرين خبر مي دادند ، به قلعة پيغام معروف شد.
قلعه نودوز يا نقدوز در 25 كيلومتري جنوب شرقي اهر واقع شده است . اين قلعه بر فراز قله كوهي مرتفع مشرف به رودخانه اهر چاي احداث شده است . ارتفاع برج اين قلعه 11 متر است . با سنگهاي تراش خورده رسوبي به رنگهاي آجري و زرد و با ملاط گچ و آهك بنا شده است .
قلعه آورايس منسوب به دوره ساساني تا قرن سوم هجري است . اين دژ قديمي در 5/22 كيلومتري جنوب خدا آفرين و 11 كيلومتري جاده شوسه اهر – كليبر واقع شده است .
در دهستان يافت از بخش هوراند شهرستان اهر ، نزديك روستاي گنجويه و قره آغاجلو ، بر فراز كوهي مرتفع و صخره اي ، قلعه و زندان قهقهه ( كهن دژ ) ساخته شده است . از روستاي گنجويه و قره آغاجلو تا دامنه قلعه قهقهه حدود 3 كيلومتر راه كوهستاني است . در سمت شمالي اين قلعه هفت برج و بارو بنا شده كه با ديوارهاي بلند و محكم محصور است . راه ورود به قلعه طوري ساخته شده كه بيش از يك نفر نمي تواند از آن بگذرد . سه طرف قلعه (جنوب ، شرق و غرب ) با ديوارهاي بسيار بلند و صخره اي مشرف بر پرتگاههاي طبيعي و خطرناك است . اين قلعه درك دوره صفويه محل نگهداري مجرمين سياسي بوده است.
قوبول دره سي در يك كيلومتري غرب قريه چناب از توابع هوراند ( دو كيلومتري جاده اهر – كليبر ) پشت كوه سنگي مرتفعي واقع شده است . در مقابل آن ، كوه هشت سر قرار دارد كه به روايتي مسكن اصلي بابك خرمدين بوده است . تپه تاريخي اژدها داش در اين دره قرار دارد . بر بدنه و بالاي آن غارهايي است كه به گفته اهالي هر كدام گنجايش بيش از 2 هزار نفر را دارد.
در دشت لشگرگاه هوراند از توابع شهرستان كليبر تپه بسيار كوچكي به شعاع تقريبي 15 و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد كه در اصطلاح محلي به اژدها داش ( سنگ اژدها ) معروف است . از اين تپه آثاري مختلف از قبيل قطعات سفال و سنگ چخماق مربوط به قرون اولية هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است.
روي رودخانه ارس ، دو پل تاريخي به فاصله اندكي ( 100 ) متر از يكديگر بنا شده است كه به نام خدا آفرين مشهورند. اولي منسوب به قرن ششم هجري (دوره سلجوقيان ) است كه طول آن 160 متر است و از 15 طاق جناقي و هلالي با ابعاد نا مساوي و غير متشابه تشكيل شده است. مصالح ساختماني اين پل ، سنگهاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است.
پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد ، داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني اين پل ، سنگ هاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است . پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد. داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني آن سنگ تراشيده با ملاط گچ وآهك است.
جاذبه هاي طبيعي
منبع: همشهری
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}